Protez, bir vücut parçasının kaybı, hasarı ya da işlevini yitirmesi durumunda, estetik ve/veya fonksiyonel amaçlarla kullanılan yapay araçlara verilen isimdir. Latince kökenli “prothesis” kelimesinden türetilmiştir ve “yerine koyma” anlamına gelir. Protezler tıpta yaygın olarak kullanılır ve hem fiziksel bütünlüğü tamamlamak hem de bireyin yaşam kalitesini artırmak amacıyla uygulanır.
Protez Türleri
1. Ortopedik (Uzuv) Protezler
- Alt ekstremite protezleri: Ayak, bacak, diz gibi uzuv kayıplarında kullanılır.
- Üst ekstremite protezleri: Kol, el, dirsek kayıplarında uygulanır.
- Bazı modeller, biyonik (elektronik kontrollü) özelliklere sahiptir.
2. Diş Protezleri
- Eksik dişlerin yerini almak üzere kullanılan yapay dişlerdir.
- Sabit (implant, köprü) ya da hareketli (takma diş) olabilir.
3. Meme Protezleri
- Genellikle meme kanseri sonrası yapılan mastektomi operasyonları sonrasında uygulanır.
- Silikon ya da salin (tuzlu su) dolgulu seçenekleri vardır.
4. Estetik Protezler
- Kulak, burun gibi görünür bölgelerdeki doku kayıplarında, estetik görünümü yeniden kazandırmak için tasarlanır.
5. Göz Protezleri
- Görme işlevi olmayan veya alınmış göz küresinin yerine konan yapay gözlerdir. Genellikle estetik amaçla kullanılır.
Protezlerin İşlevleri
- Fonksiyonel destek sağlar: Yürüyemeyen bir bireyin hareket etmesini sağlar.
- Estetik bütünlük kazandırır: Vücut imajının korunmasına yardımcı olur.
- Psikolojik destek sağlar: Özellikle görünümle ilgili kayıplarda kişinin kendine olan güvenini artırır.
- Günlük yaşam aktivitelerine katılımı artırır: İş yapma, sosyalleşme gibi alanlarda kişiye bağımsızlık kazandırır.
Protez Uygulama Süreci
- Değerlendirme: Uzman doktor, kaybın türünü ve protez ihtiyacını değerlendirir.
- Ölçü ve Kalıp Alma: Kişiye özel protez üretimi için ölçü alınır.
- Üretim: Uygun malzeme ve teknolojiyle protez hazırlanır.
- Uygulama ve Ayarlama: Protez takılır, gerekirse ayarlamalar yapılır.
- Rehabilitasyon: Fizyoterapi ve eğitimle bireyin proteze uyumu sağlanır.
Modern Protezlerde Teknolojik Gelişmeler
- Mikroişlemcili protezler sayesinde daha doğal hareket kabiliyeti
- 3D yazıcı teknolojisi ile kişiye özel ve hızlı üretim
- Sensörlü ve beyinle kontrol edilebilen biyonik protezler
Sonuç
Protezler, sadece fiziksel bir eksikliği değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal etkileri de ele alarak kişinin yaşam kalitesini bütünsel olarak artıran tıbbi ve teknolojik çözümlerdir. Gelişen teknolojiyle birlikte protezler artık daha konforlu, fonksiyonel ve estetik hale gelmiştir.
